G
galaksi: Milyonlarca yıldızdan oluşmuş yıldız kümelerinden, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş, Samanyolu gibi bağımsız uzay adası.
gama ışını: Dalga boyu x- ışınlarından daha kısa, daha yüksek enerjili fotonların oluşturduğu ışınım.
Galileo uyduları: Jüpiter gezegeninin en parlak ve en büyük dört uydusu; lo, Euroupa, Ganymeda, Callisto’dur.
gel- git olayı: Büyük denizlerde suların yükselmesi ve altı saat sonra normal düzeyin altına inmesi olayı. (Bu olay Ay’ın Yer üzerindeki çekim etkisinden doğar). GB=149.6×106km.
gök ekvatoru: Yerin ekvator düzleminin gök küresi ile ara kesiti. Gök ekvatorunda dik açıklık sıfırdır.
gök kutbu: Yerin dönme ekseninin gök küreyi deldiği nokta.
gök cismi: Uzaydaki cisimlerden her biri, Güneş, Yer, Ay, Yıldızlar, vb.
gök küresi: Yer merkezli sonsuz yarıçaplı sanal küre İç yüzü bizim için gök yüzü olarak kabul edilir.
gök taşı: Gök yüzünden Yer’e düşen her çeşit taş.
görünür çap: Uzakta duran küresel bir cismin bakış doğrultusuna dik düzlem üzerinde gördüğümüz iz düşümüne ilişkin çapın iki ucunu gözlemciye birleştiren iki doğrultu arasındaki açı.
görünür evren: Gözlenebilen evren parçası. Görünür evren sınırında evrenin genişleme hızı ışık hızı olduğu için sınır ve ötesi görünmez.
görünür hareket: Bir gök cisminin gözlemciye göre yaptığı hareket ya da gözlemcinin gördüğü hareket. Güneş’in gök küresindeki hareketi ve doğup batması görünür harekettir. Oysa Yer, kendi ekseni çevresinde dönmekte, biz Güneş’i dolanır görmekteyiz.
görüş alanı: Bir teleskopun içine alabildiği gökyüzü parçası; başka bir deyimle, bir bakışta gökyüzünde görebildiği alan
göz merceği: Oküler. Teleskoplarda gerçek görüntüyü gözle incelemek için kullanılan küçük bir yakınsak mercek düzeni.
gün dönümü: Solstice; gece veya gündüzlerin en uzun olduğu zaman, Kuzey yarım kürede en uzun günün oluştuğu yaz gün dönümü 21 Haziran’da, en uzun gecenin oluştuğu kış gün dönümü de 21 Aralıkta’dır..
güneş sabiti: Yer atmosferinin birim yüzeyine, dik olarak, birim zamanda gelen, bütün dalgaboylarındaki güneş enerjisi s=1.90 caldk-1cm-2 =1368 watt/cm2.
güneş takvimi: Güneş’in görünürdeki günlük ve yıllık hareketine göre düzenlenen takvim.
H
Hertzsprung-Russel (HR) Diyagramı: Yıldızların tayf türlerine (veya renklerine ve etkin sıcaklıklarına) ve ışınım güçlerine (veya salt parlaklıklarına) göre sınıflandırılmasının grafik gösterimi. Bir yıldızın fiziksel özellikleri bu diyagramdaki konumuyla ilgilidir. Yıldız evrimi diyagramda konum değişimiyle belirlenebilir
hilal: Yarıdan azı görünen Ay veya gezegenin evresi. Uzanım açısının 90° den küçük olması hâlinde oluşur.
hidrojen yanması: Hidrojeni (protonu) daha ağır elementlere dönüştüren füzyon olayı.
helyum yanması: Helyumu karbona dönüştüren füzyon olayı.
hidrostatik denge: Yıldız içlerinde madde hareketinin olmaması hâlinde basıncın kütle çekimini dengelemesi durumu.
I
ışık eğrisi: Değişen yıldızların görünen parlaklıklarının zamana bağlı olarak değişimini gösteren grafik.
ılım: Ekinoks, Gece ve gündüz uzunluklarının eşit olduğu zaman. Güneş, gök ekvatorunu geçerken yılda iki kez oluşur. Biri 21 Martta ilkbahar ılımı, diğeri de 23 Eylül’de sonbahar ılımı. ışık yılı: Işığın bir yılda aldığı yol. I.Y.=3×108x365×24x60×60 metre =9.47×1015m.
ışınım gücü (Aydınlatma gücü): Işınım yapan bir cismin tüm yüzeyinden uzaya birim zamanda yaydığı ışınım enerjisi. Işınım gücü tüm dalgaboylarındaki ışınımı kapsıyorsa, bolometrik ışınım gücüdür.
ışınım tayfı: Işık bir prizma veya kırınım ağı yardımı ile yayıldığında oluşan renkli bant. Bir cismin farklı dalgaboylarında yaydığı ışınım enerjisi.
ışınım yeğinliği (şiddeti): Işınım yapan bir cismin; birim zamanda, birim alandan birim uzay açıya, birim enerji bandında yaydığı ışınım enerjisi.
galaksi: Milyonlarca yıldızdan oluşmuş yıldız kümelerinden, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş, Samanyolu gibi bağımsız uzay adası.
gama ışını: Dalga boyu x- ışınlarından daha kısa, daha yüksek enerjili fotonların oluşturduğu ışınım.
Galileo uyduları: Jüpiter gezegeninin en parlak ve en büyük dört uydusu; lo, Euroupa, Ganymeda, Callisto’dur.
gel- git olayı: Büyük denizlerde suların yükselmesi ve altı saat sonra normal düzeyin altına inmesi olayı. (Bu olay Ay’ın Yer üzerindeki çekim etkisinden doğar). GB=149.6×106km.
gök ekvatoru: Yerin ekvator düzleminin gök küresi ile ara kesiti. Gök ekvatorunda dik açıklık sıfırdır.
gök kutbu: Yerin dönme ekseninin gök küreyi deldiği nokta.
gök cismi: Uzaydaki cisimlerden her biri, Güneş, Yer, Ay, Yıldızlar, vb.
gök küresi: Yer merkezli sonsuz yarıçaplı sanal küre İç yüzü bizim için gök yüzü olarak kabul edilir.
gök taşı: Gök yüzünden Yer’e düşen her çeşit taş.
görünür çap: Uzakta duran küresel bir cismin bakış doğrultusuna dik düzlem üzerinde gördüğümüz iz düşümüne ilişkin çapın iki ucunu gözlemciye birleştiren iki doğrultu arasındaki açı.
görünür evren: Gözlenebilen evren parçası. Görünür evren sınırında evrenin genişleme hızı ışık hızı olduğu için sınır ve ötesi görünmez.
görünür hareket: Bir gök cisminin gözlemciye göre yaptığı hareket ya da gözlemcinin gördüğü hareket. Güneş’in gök küresindeki hareketi ve doğup batması görünür harekettir. Oysa Yer, kendi ekseni çevresinde dönmekte, biz Güneş’i dolanır görmekteyiz.
görüş alanı: Bir teleskopun içine alabildiği gökyüzü parçası; başka bir deyimle, bir bakışta gökyüzünde görebildiği alan
göz merceği: Oküler. Teleskoplarda gerçek görüntüyü gözle incelemek için kullanılan küçük bir yakınsak mercek düzeni.
gün dönümü: Solstice; gece veya gündüzlerin en uzun olduğu zaman, Kuzey yarım kürede en uzun günün oluştuğu yaz gün dönümü 21 Haziran’da, en uzun gecenin oluştuğu kış gün dönümü de 21 Aralıkta’dır..
güneş sabiti: Yer atmosferinin birim yüzeyine, dik olarak, birim zamanda gelen, bütün dalgaboylarındaki güneş enerjisi s=1.90 caldk-1cm-2 =1368 watt/cm2.
güneş takvimi: Güneş’in görünürdeki günlük ve yıllık hareketine göre düzenlenen takvim.
H
Hertzsprung-Russel (HR) Diyagramı: Yıldızların tayf türlerine (veya renklerine ve etkin sıcaklıklarına) ve ışınım güçlerine (veya salt parlaklıklarına) göre sınıflandırılmasının grafik gösterimi. Bir yıldızın fiziksel özellikleri bu diyagramdaki konumuyla ilgilidir. Yıldız evrimi diyagramda konum değişimiyle belirlenebilir
hilal: Yarıdan azı görünen Ay veya gezegenin evresi. Uzanım açısının 90° den küçük olması hâlinde oluşur.
hidrojen yanması: Hidrojeni (protonu) daha ağır elementlere dönüştüren füzyon olayı.
helyum yanması: Helyumu karbona dönüştüren füzyon olayı.
hidrostatik denge: Yıldız içlerinde madde hareketinin olmaması hâlinde basıncın kütle çekimini dengelemesi durumu.
I
ışık eğrisi: Değişen yıldızların görünen parlaklıklarının zamana bağlı olarak değişimini gösteren grafik.
ılım: Ekinoks, Gece ve gündüz uzunluklarının eşit olduğu zaman. Güneş, gök ekvatorunu geçerken yılda iki kez oluşur. Biri 21 Martta ilkbahar ılımı, diğeri de 23 Eylül’de sonbahar ılımı. ışık yılı: Işığın bir yılda aldığı yol. I.Y.=3×108x365×24x60×60 metre =9.47×1015m.
ışınım gücü (Aydınlatma gücü): Işınım yapan bir cismin tüm yüzeyinden uzaya birim zamanda yaydığı ışınım enerjisi. Işınım gücü tüm dalgaboylarındaki ışınımı kapsıyorsa, bolometrik ışınım gücüdür.
ışınım tayfı: Işık bir prizma veya kırınım ağı yardımı ile yayıldığında oluşan renkli bant. Bir cismin farklı dalgaboylarında yaydığı ışınım enerjisi.
ışınım yeğinliği (şiddeti): Işınım yapan bir cismin; birim zamanda, birim alandan birim uzay açıya, birim enerji bandında yaydığı ışınım enerjisi.
